مقایسه تنوع مورفولوژیکی جمعیت های ماهی garra rufa درایران

جنس گارا (garra) از خانواده کپورماهیان (cyprinidae)، از آفریقا تا جنوب شرقی آسیا یافت می شود. این جنس دارای 103 گونه است که از بین آن ها چهار گونه: g. rufa (heckel, 1843)، g. rossica (nikolskii, 1900)، g. persica (berg, 1913) و g. variabilis (heckel, 1843)، در ایران گزارش شده است. در این مطالعه تعداد 485 نمونه g. rufa از 36 جمعیت از حوضه های دجله، کرخه، کارون، بوشهر، هرمز و مهارلو صید گردید و پس از تثبیت در فرمالین 10 درصد برای بررسی های ماهی شناسی به آزمایشگاه شیلات دانشگاه صنعتی اصفهان انتقال داده شدند. تعدادی نمونه زنده هم جهت آزمایش های کاریولوژیک از رودخانه سمیرم از سرشاخه های کارون به این آزمایشگاه منتقل گردید. برای مطالعات مورفولوژیکی، 28 صفت اندازشی، 25 صفت اندازشی نسبی و 12 صفت شمارشی معمول در مطالعات ماهی شناسی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل آماری از روش های مختلف پارامتری و ناپارامتری مقایسه میانگین ها و نیز آزمون تحلیل عاملی استفاده گردید. در مقایسه جمعیت های شش حوضه یاد شده،آزمون ناپارامتری h کروسکال والیس برای صفات اندازشی نسبی و آنالیز واریانس (05/0>p) برای همه صفات، بجز در طول قاعده باله پشتی به طول استاندارد و طول باله سینه ای به طول استاندارد اختلاف معنی دار آماری نشان دادند. . نتایج آزمون 65/0=kmo و آزمون بارتلت (05/0>p) تناسب داده ها را برای تحلیل عاملی تأیید کردند. بر اساس ماتریکس همبستگی نسبت های صفات مورد مطالعه، تعداد 8 عامل با مجموع واریانس 25/71% دارای مقادیر ویژه بالای 1 استخراج شدند. نمودار پراکنش عامل اول به عامل دوم در تحلیل عاملی صفات اندازشی نسبی هم پوشانی بالایی نشان داد، اما تاحدودی جدایی جمعیت های حوضه بوشهر را از سایر جمعیت ها نشان داد. برای مقایسه صفات شمارشی، فلس های رو، بالا و پایین خط جانبی، شعاع های نرم باله پشتی ومخرجی و شعاع های باله سینه ای و شکمی و دمی، فلس های جلوی باله پشتی، فلس های دور ساقه دمی تعداد مهره ها و دندان های حلقی مورد استفاده قرار گرفتند. به جز تعداد مهره ها، شعاع های باله دمی و دندان های حلقی، بقیه صفات اختلاف معنی دار آماری نشان دادند. آزمون 79/0= kmo و آزمون بارتلت (05/0>p) تناسب داده های صفات شمارشی را برای تحلیل عاملی تأیید کردند. بر اساس ماتریس همبستگی صفات شمارشی تعداد سه عامل با مجموع واریانس 78/51% و مقادیر ویژه بالای 1 استخراج شدند. نمودار پراکنش عامل اول به عامل دوم در تحلیل عاملی صفات شمارشی نشان داد که تنها جمعیت های حوضه بوشهر تا حدودی از سایر جمعیت ها جدا می شوند و بقیه جمعیت ها دارای هم پوشانی بالایی با یکدیگر هستند. با شمارش 50 گسترش کروموزومی تعداد کروموزوم های ماهی g. rufa به صورت 48=n2 به دست آمد. به منظور تهیه کاریوتایپ از بهترین گسترش های متافازی عکس تهیه و اندازه بازوهای بلند و کوتاه کروموزوم ها، نسبت بازوها، طول نسبی کروموزوم ها، طول کل کروموزوم و همچنین شاخص سانترومری محاسبه شد. با قرار دادن جفت کروموزوم های همولوگ در کنار همدیگر فرمول کروموزومی شامل 34 کروموزوم متاسنتریک، 12ساب متاسنتریک و 2 آکروتلوسنتریک و تعداد بازوهای کروموزومی 94=nf تعیین گردید. براساس تفاوت های مشاهده شده، جمعیت های حوضه های بوشهر، هرمز و مهارلو از یک طرف و جمعیت های حوضه های کارون، کرخه و دجله از طرف دیگر، با یکدیگرقرابت بیشتری دارند.